साेमवार
मुंबईतल्या वर्तमानपत्रांच्या मुखपृष्ठाआधीची तीन पूर्ण पानं भरून उत्तर प्रदेश सरकारनं जाहिरात केली होती. ‘उत्तर प्रदेश भूमी सुसंधींची’ …त्यात विमानतळ, एक्स्रेस वे, रेल्वेच्या जाहिराती होत्या आणि आकाशात झेप घेणाऱ्या विमानाशेजारी हसतमुखाने मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ.
बुधवार
मुंबईचीच वर्तमानपत्रं. जहिरातींचं जॅकेट नसलेलं उघडवाघडं पहिलं पान. पंंधरा दिवसांपूर्वी बलात्कार झालेली, मान पिरगाळलेली, जिभ कापलेली हाथरसमधली १९ वर्षांची मुलगी मुलगी मरण पावल्याची ठळक बातमी.
उत्तर प्रदेशचा कोणता चेहरा नक्की खरा?
हाथरस जिल्ह्यात चंदपा पोलिस ठाण्याच्या हद्दीतल्या छोट्याशा गावात १५ दिवसांपूर्वी १९ वर्षांच्या दलित मुलीवर चौघांनी मारहाण करून बलात्कार केला होता. मंगळवारी दिल्लीच्या सफदरजंग रुग्णालयात तिचा मृत्यू झाला. तिची जिभ कापली होती, मान मुरगाळली होती. तिच्या मणक्याला जबर मार बसला होता. त्यामुळे हात आणि पाय लुळे पडले होते. अलीगढमधून सोमवारी ‘सफदरजंग’ला हलवल्यावर तिला पहाटे हृदयविकाराचा झटका आला आणि ती त्यात गेलीच. तिच्यावर बलात्कार करणाऱ्यांत वीस वर्षांचा संदीप , त्याचा काका रवी आणि लव, कुश हे त्यांचे मित्र होते.
ही केवळ १५ दिवसांपूर्वीची घटना नाही तर तिला तीन पिढ्यांच्या छळाचा इतिहास आहे. उत्तर प्रदेशात घडणाऱ्या बलात्काराच्या अनेक घटना केवळ पुरुषी वर्चस्ववादी मनोवृत्तीतून झालेल्या नाहीत, तर बहुतेक घटनांमध्ये त्यांच्या मागे जातीभेदाचे जळजळीत वास्तव आहे. ‘उंची’ जातवाल्यांचं वर्चस्व आणि दलितांचं कीडामुंगीसारखं जगणं गावागावांत अजूनही कायम आहे. या घटनेमधून जातीयतेचा विखार किती खोलवर रुजला आहे आणि पिढ्यान पिढ्या तो कसा वाहता ठेवला जातो, हे ध्यानात येतं.
घटना घडली ते गाव ६०० उंबऱ्यांचं. त्यातले अर्धे ठाकूर, बाकी इतर आणि १५ कुटुंबं दलितांची. या घटनेतल्या पीडित मुलीचा जन्म झाला त्या वर्षी तिच्या आजोबांना संदीपच्या आजोबांनी किरकोळ कारणावरून शिवीगाळ आणि मारहाण केली होती. संदीपच्या आजोबांना त्यावेळी अॅट्रोसिटी कायद्याखाली तीन महिने तुरुंगात जावं लागलं होतं. हा राग त्यांच्या कुटुंबात धुमसत होता. २०१५मध्ये रवीने पुन्हा या कुटुंबाला मारहाण केली होती. या प्रकरणातला साक्षीदार फुटला आणि त्यात रवी जामिनावर सुटला होता.
पीडित मुलगी पाच भावंडातली सगळ्यात धाकटी. दोघी बहिणी सासरी. आई, वडील, दोघे भाऊ शेतमजूर. लहानपणापासून ठाकूरांच्या नादी लागायचं नाही, हे मुलीच्या मनावर बिंबवलं होतं. घरापासून लांब असल्याने असुरक्षित वाटतं म्हणून ती कधी शाळेतही गेली नाही. अबोल होती, तिची वहिनी आणि ती, एवढंच जग. भाचरांमध्ये रमायची. मेंदी, रांगोळीमध्ये स्वत:ला गुंतवून घ्यायची. कधी आईबरोबर शेतात गुरांसाठी चारा आणायला जायची.
संदीपच्या कुटुंबाकडे भरपूर शेती आहे. त्यांचा गावकऱ्यांवर वचक आहे. काही न करता दारू पिऊन तो गावभर हिंडायचा, मुलींना छेडायचा पण त्याच्या कुटुंबासमोर कुणाची बोलायची हिंमत नव्हती. गेले सहा-सात महिने तो या मुलीला त्रास देत होता. पण तिनं घरात काही सांगितलं नाही. ती इतकी घाबरली होती की अगदी परसातल्या गोठ्यातही जायलाही घाबरायची.
अखेर १४ सप्टेंबरला तिच्या पाळतीवर असलेल्या चौघांनी डाव साधला. आईसोबत गवत कापायला गेलेल्या मुलीला या चौघांनी शेतात ओढत नेलं आणि मारहाण करून तिच्यावर बलात्कार केला. ती ओरडली असणार; पण तिच्या आईला ऐकू कमी येतं. त्यामुळे तिच्या हाका विरून गेल्या. तिथून अगदी १०० मीटर अंतरावर ती रक्ताच्या थारोळ्यात सापडली…सारं जग डॉटर्स डे साजरा करत होतं तेव्हा ती रुग्णालयात मृत्यूशी झुंजत होती. नंतर ती गेलीच.
या मुलीचे धिंडवडे इथंच थांबले नाहीत. मंगळवारी तिचा मृतदेह नातेवाईकांच्या ताब्यात दिलाच गेला नाही. मुलीसोबत दिल्लीला गेलेले वडील आणि एक भाऊ अद्याप तिथेच होते. त्यांना गावी आणायची व्यवस्था झालीच नाही. पोलिसच मृतदेह घेऊन मध्यरात्री गावात पोहोचले. परस्पर स्मशानभूमीत गेले. आई मुलीला भेटायला रुग्णालयात गेली होती तेव्हा मुलगी घरी यायचं म्हणाली होती.. भाच्यांची चौकशी करत होती. तिच्या शेवटच्या इच्छेचा मान राखत तिला घरात क्षणभर अखेरचा विसावा घेऊ द्या, म्हणत केलेली तिच्या भावाची विनवणी धुडकावली गेली. नातेवाईकांना पोलिसांनी दमदाटी, धक्काबुक्की केली. घाबरून त्यांनी स्वत:ला घरात कोंडून घेतलं. पोलिसांनी त्यांच्याशिवाय अंत्यसंस्कार उरकले तेव्हा रात्रीचे तीन वाजले होते…
दिल्लीमधल्या २०१२च्या निर्भया बलात्कारानंतर दिल्लीला बलात्कारांची राजधानी म्हटलं गेलं होतं. कारण एकट्या दिल्ली शहरात २०१३मध्ये १४००हून अधिक तर २०१४मध्ये १८००हून अधिक बलात्काराच्या घटना उघड झाल्या होत्या. गेल्या काही वर्षांत उत्तर प्रदेशने दिल्लीला मागे टाकलं आहे. यावर्षी जाहीर झालेल्या नॅशनल क्राइम ब्युरोच्या आकडेवारीनुसार उत्तर प्रदेशात महिला हिंसाचाराच्या घटनांमध्ये प्रचंड वाढ झाली आहे. २०१८मध्ये राज्यात तब्बल ५९,४४५ महिला हिंसाचाराचे नोंदवलेले गुन्हे आहेत.
उत्तर प्रदेशात महिलांविरुद्धच्या वाढत्या गुन्ह्यांमागे केवळ पुरुषसत्ताक मानसिकताच नव्हे तर जातीभेदांचे भयंकर विषारी वास्तव आहे. ‘नीची’ जातवाले, त्यांच्या बायका ही आपली मालमत्ता आहे, ही मानसिकता घटनेचं राज्य येऊन सत्तर वर्षं उलटल्यावरही कायम आहे. सत्तेचं, पोलिसांचं पाठबळ असलेल्या गुन्हेगारांना कायद्याचं भय उरलेलं नाही.
अल्पवयीन मुलींवरील बलात्कार आणि त्यांची हत्या ही तर उत्तर प्रदेशची खास ओळख झाली आहे. अगदी करोना काळातल्याच काही घटना बघा. १२ मार्चला उन्नावमध्ये नऊ वर्षाच्या मुलीवर पाशवी बलात्कार झाला. ती त्यातच गेली. १७ एप्रिलला १५ वर्षांच्या मुलीवर मणिपुरीमध्ये सामूहिक बलात्कार झाला. ६ ऑगस्टला हरपूर जिल्ह्यात ६ वर्षांच्या मुलीचा इतका भयंकर लैंगिक छळ झाला की तिचे फाटलेले अवयव शिवण्यासाठी शस्त्रक्रिया करावी लागली…यादी मोठी आहे. या यादीत दररोज भर पडते आहे.
या घटना प्रामुख्याने छोट्या गावांत, छोट्या शहरांतून घडतात. मोठ्या प्रमाणात दाबल्या जातात. थोड्याफार पोलिसांपर्यंत जातात. फारच आरडाओरड झाली तरच माध्यमांतून समोर येतात. त्यात न्यायालयासमोर जाऊन आरोपींना शिक्षा होणे ही आणखी दूरची गोष्ट.
गेल्या वर्षीच्या एका घटनेत जामिनावरचे आरोपी बलात्काराची तक्रार करणाऱ्या मुलीला दिवसाढवळ्या भर रस्त्यात रॉकेल टाकून जिवंत जाळतात, कुणीही तिच्या मदतीला येत नाही. ती तशाही अवस्थेत किलोमीटरभर अंतर धावून पोलिस ठाण्यात तक्रार नोंदवते, पण मरण तिला गाठतंच.
उन्नावमध्येच अल्पवयीन मुलीवर बलात्कार केल्याचा आरोप असलेल्या आमदार कुलदीपसिंग सेंगरची भाजपमधून हकालपट्टी व्हायला तो दोषी ठरल्यावर दोन वर्षे लागतात. त्याआधी साधी तक्रार नोंदवून घ्यावी यासाठी या मुलीला मुख्यमंत्र्यांच्या निवासस्थानासमोर पेटवून घ्यावं लागतं. तिच्या वडिलांवर हल्ला होतो. त्यात त्यांचा मृत्यू होतो. ही मुलगी न्यायालयाच्या वाटेवर असताना त्यांच्या गाडीवर नंबरप्लेट नसलेला ट्रक धडकवला जातो. दोघे कुटुंबीय त्यात मरण पावतात. ती मुलगी आणि तिचा वकील वाचतात.
भाजपचे नेते चिन्मयानंद यांच्याविराेधात तक्रार दाखल केली म्हणून एका कायद्याच्या विद्यार्थिनीला खंडणीखोरीसाठी अटक केली जाते…
या घटनाच खूप बोलतात.
रामराज्याच्या वल्गना करून, पानं भरभरून जाहिराती करून विकासाचे ढोल बडवता येत नाहीत. राज्यात माणूस सुखी असावा लागतो आणि त्याआधी जिवंत.
– प्रगती बाणखेले
– आंबेगाव, पुणे